ضرورت رویکرد نظام مند به آزمون سازی در زبان فارسی: مقایسه ی برآوردهای مدرّسان و واقعیتِ آماری

در مرحله ی «پیش آزمون»، که یکی از مراحل مهم در آزمون‏سازی می‏باشد، پرسش های آزمون به صورت آزمایشی روی تعدادی زبان آموز که از لحاظ زبانی، هم سطح با آزمون دهندگان اصلی هستند، آزمایش می شوند و از رهگذر بررسی های آماری و تحلیل پاسخ های آزمون دهندگانِ آزمایشی، اطلاعات آماری همچون ضریب سهولت و ضریب تمیز پرسش ها استخراج می گردد. همچنین، پرسش های نامعتبر و دارای اِشکال نیز مشخص گشته، بازبینی و اصلاح می شوند. پژوهش حاضر به پاسخ به این سوال می پردازد: آیا می توان در زمینه ی تشخیص میزان سهولت پرسش های آزمون، به معیاری به نام «برآوردهای مدرّسان» تکیه کرد؟ به عبارتی دیگر، برآوردهای مدرّسان زبان فارسی از سختی/ آسانی پرسش ها (یعنی حدس ها، قضاوت ها یا پیش بینی ها) تا چه اندازه با ضرایب سهولت/ دشواری برآمده از تحلیل آماری پاسخ های آزمون دهندگان (واقعیتِ آماریِ) انطباق و همخوانی دارند و می توانند ما را از طی مراحل پیش آزمون و تحلیل آماری بی نیاز سازند. در حقیقت، این پژوهش می خواهد ضرورت یا عدم ضرورتِ پیش آزمون را -که در رویکرد علمی - آماری و نظام مند نوین به آزمون سازی مطرح می شود- از طریق مقایسه ی «برآوردهای مدرسان» و «واقعیت آماریِ آزمون» نشان دهد. به این منظور، 151 پاسخنامه ، مربوط به یکی از آزمون های پایان دوره ی خواندن و درک مطلب زبان فارسی سطح پایه (مقدماتی)، در مرکز آموزش زبان فارسی دانشگاه بین المللی امام خمینی (ره) بررسی شد و پس از محاسبه ی ضریب سهولتِ هر یک از 28 پرسش این آزمون، این ضرایب سهولت، با برآورد های 30 نفر از مدرّسان مقایسه شدند. نتایج نشان داد که صرفاً با اتّکا به تجربه یا برآورد های شمّیِ مدرّسان نمی توان گفت که پرسش های یک آزمون، سخت، آسان یا ایده آل هستند و این نشان از ضرورت نهادینه سازی رویکرد علمی- آماری و نظام مند به آزمون سازی، در زمینه ی ارزشیابی و سنجش دانش زبانیِ فارسی آموزان دارد.